Stilte als politieke daad
Stilte als bewuste interventie die ruimte maakt voor het onzichtbare in besluiten en relaties
Een reflectie op stilte als actieve vorm van leiderschap en maatschappelijke interventie. In de leegte kan het weggedrukte resoneren waardoor onderstroom zichtbaar wordt en een andere beweging mogelijk wordt in teams, organisaties en publiek debat.
Stilte als bewuste interventie
Stilte. In een tijdperk van eindeloze meningen, notificaties en updates lijkt ze bijna verdacht. Toch was het precies die stilte die deze week viraal ging: een wereldwijde campagne van jongeren, geen woorden, geen slogans, slechts stil zijn. Op pleinen, in feeds, in vergaderingen. Niet uit onverschilligheid, maar uit keuze. Wat als stilte geen vlucht is, maar een vorm van spreken? Wat als stilte niet de afwezigheid van betekenis is, maar de ruimte waarin betekenis zich eindelijk kan tonen?
De stilte doet het zware werk
Stilte is meer dan het ontbreken van geluid. In systemisch werk wordt stilte vaak gezien als de ruimte waarin het onzichtbare zich kan tonen. Waar woorden tekortschieten of versluieren, nodigt stilte uit tot voelen, luisteren en aanwezig zijn. Juist in contexten waar de roep om actie en helderheid luid klinkt, wordt stilte snel gezien als passief of zelfs laf. Maar wie werkelijk stil is, kiest niet voor afwezigheid. Die kiest voor aanwezigheid van een andere orde. In die zin is stilte soms confronterender dan welk standpunt dan ook: het haalt tempo uit het systeem, verstoort de bekende ritmes en opent een veld waar controle geen greep op heeft. De stilte doet het zware werk.
Dit raakt aan het collectief onbewuste: in stilte kan resoneren wat eerder werd weggedrukt. Stilte is geen eindpunt, maar een overgang. Een liminale ruimte waar iets ouds wordt losgelaten en iets nieuws zich aandient, nog zonder vorm. Stilte is dus niet niets. Het is potentie. Het straks in wording.
Voelen wat we niet zeggen
Ik herinner me een vergadering van een bestuursraad waarin een strategisch dilemma op tafel lag. Iedereen sprak: met argumenten, bezwaren en suggesties. Tot één van de aanwezigen – zichtbaar gespannen – stil bleef. Niet uit verlegenheid, maar vanuit besluit. Terwijl de rest verder ging, bleef haar blik gefocust. Na een paar minuten vroeg iemand, wat er speelde. Haar antwoord kwam pas later: “Ik ben aan het voelen wat we niet zeggen.”
Die zin hing even in de lucht en veranderde vervolgens het gesprek. Want inderdaad, onder alle rationele analyses leefde iets anders: de angst om te falen, pijn over eerdere verliezen en loyaliteit aan oude vormen. In die stilte werd zichtbaar wat eerder onbespreekbaar leek. En precies dat maakte ruimte voor een andere beweging. Niet de zoveelste ‘richting’, maar een werkelijk gedeeld besef van waar het vraagstuk én het systeem zich bevonden.
De moed te luisteren
Stilte vraagt moed. Niet omdat er niets gebeurt, maar omdat er iets in beweging komt dat we niet kunnen regisseren. In stilte luisteren we niet alleen naar de ander, maar ook naar het systeem als geheel. En naar onszelf. Wat zegt de stilte waar woorden ophouden, in jouw team, in jouw besluitvorming, in jouzelf?
Geschreven door Koen de Snoo
