Het kleine gebaar maakt verschillig
Leiderschap dat de toon zet via kleine rituelen aandacht en afstemming op de onderstroom
Een reflectie op het belang van ritueel leiderschap en innerlijke afstemming bij de start van een nieuw jaar, waarin nabijheid, kwetsbaarheid en betekenis de bedding vormen voor veerkracht en beweging.
Betekenis begint met een gebaar
We zeggen dat het jaar begint op 1 januari. Maar begint het daar ook echt voor jou? Of begint het op het moment dat iemand je een goed nieuwe jaar toewenst met trilling in de stem? Of wanneer je op 2 januari weer achter je scherm schuift en voelt dat je systeem iets anders wil dan je agenda? Het zijn niet de plannen die het ritme bepalen. Het is de energie, het geloof en de toon. De toon waarop we elkaar begroeten, luisteren, stilvallen. Betekenis begint niet met een doel, maar met een gebaar.
Het kleine gebaar maakt verschillig
In zijn nieuwjaarsboodschap sprak koning Willem-Alexander over veerkracht en verbondenheid. Geen visionaire toekomstschets, geen beleidsaankondiging, maar een toon van menselijke nabijheid. 'Zo vanzelfsprekend' zou je zeggen, maar bijna zeldzaam in deze tijd. En juist die menselijke nabijheid raakte iets. Nu zoveel systemen onder druk staan en polarisatie op de loer ligt, zoeken mensen geen nieuwe plannen, afspraken of structuren, maar een andere grondtoon. Iets wat hen innerlijk raakt, en hen helpt zich te kunnen oriënteren op wat echt waarde heeft. Iets wat je 'verschillig' maakt.
Rituelen – hoe simpel ook – markeren zo’n toonwisseling. Ze zijn geen decor, maar dragers van betekenis. Ik zeg wel eens 'rituelen maken de overgang voelbaar, en daarmee begaanbaar'. In ons vak werken we vanuit de overtuiging dat systemen overgangen nodig hebben om hun ordening opnieuw te vinden. Dat geldt niet alleen voor systemen, ook voor de mensen die deze systemen vormen en dragen. Zo worden leiders pas werkelijk veerkrachtig wanneer ze ook hun kwetsbaarheid durven betreden. Niet als zwakte, maar als menselijkheid.
De paradox? Juist in dat kwetsbare gebaar – een kleine toespraak, een persoonlijke nieuwjaarsmail, een open moment aan het begin van een teamdag – ontstaat bedding. En die bedding is vaak waardevoller dan welk plan dan ook.
Ritueel leiderschap vraagt geen podium
Een directeur op één van de Haagse Ministeries vroeg me eens mee te denken over de startbijeenkomst van het nieuwe jaar. “Het moet inspirerend zijn,” zei ze, “maar ook realistisch. Mensen zijn moe.” Ik vroeg haar wat ze zelf voelde. Ze vertelde over haar eigen innerlijke strijd: hoopvol willen zijn voor het team, maar ook worstelend met een sluimerend gevoel van uitputting.
In plaats van een visionaire speech te schrijven, besloot ze iets anders te doen. Ze deelde haar gevoel. Niet als klacht, maar als erkenning. Ze benoemde de zwaarte én de betekenis van samen doorgaan. Ze nodigde het team uit om met elkaar stil te staan bij wat ze hadden gedragen en hoe ze nu opnieuw plaats wilden nemen.
Er waren geen slides of slingers. Wel stilte, aandacht en adem. En daarna beweging. Het jaar begon daar, in de toon van erkenning. Niet in beleid of cijfers, maar in de ontmoeting.
Ritueel leiderschap vraagt geen podium, maar afstemming op de onderstroom, op de tijdgeest en op wat gehoord wil worden. En vooral op je eigen innerlijke bedding. Pas dan kan je toon iets dragen dat groter is dan jezelf.
Hoe klinkt jouw welkom?
Hoe heb jij 2024 welkom geheten? Wanneer jij het jaar opent, in je team, in je organisatie, in jezelf: welke toon sla jij aan? Wat geef jij betekenis – niet door wat je zegt, maar door hoe je aanwezig bent? Misschien begint leiderschap dit jaar niet met een ambitie, maar met een stilte waaruit iets nieuws mag ontstaan.
Een inspirerend 2024 gewenst!
Geschreven door Koen de Snoo
