De ontmoeting als leerlandschap
Leren en leiden ontstaan waar ontmoeting raakt en niet-weten welkom is
Een reflectie op onderwijs en leiderschap als relationeel proces, waarin echte ontmoeting en wederkerigheid de beweging dragen. Niet het model, maar de mens die aarzelt, luistert en zichzelf inbrengt wekt leren en gezag dat blijft.
Wanneer is leren een ontmoeting?
Je herinnert je ze vast nog. Die ene docent, dat onverwachte gesprek, dat moment waarop niet de kennis maar de ontmoeting iets in jou raakte. Niet de stof zelf, maar de blik waarmee ze werd aangereikt, liet iets in jou in beweging komen. Komende week begint op veel plekken het academisch jaar weer. Een jaar vol van kennisdeling en kennisontwikkeling, vol van roosters, cijfers en prestaties. Het roept bij mij de vraag op: wanneer is leren nog werkelijk een ontmoeting? Een ontmoeting met de ander, met jezelf en met wat nog geen naam heeft?
Wie zijn leerweg belichaamt creëert een bedding voor leren
Onderwijs, net als leiderschap, is op zijn diepst een relationeel proces. We doen alsof leren gaat over het overdragen van kennis, inzichten en vaardigheden> Wie goed kijkt ziet iets anders: leren vindt plaats waar iemand geraakt wordt. Waar veiligheid ontstaat om iets niet te weten. Waar het verschil tussen jou en mij bestaansrecht krijgt. En waar iets tussen ons oplicht waardoor we beiden aan inzicht winnen.
In de systemen waarin we werken – onderwijsinstellingen, organisaties, besturen – hebben we leren vaak ingekaderd in formats, targets en procedures. Maar de beweging die werkelijk beklijft, komt zelden voort uit didactische perfectie. Ze ontstaat wanneer een mens zich uitspreekt, luistert, aarzelt, en daarmee zichzelf inbrengt. Wanneer je niet alleen de ander bevraagd of toespreekt, maar ook je eigen leerweg belichaamt.
Wijsheid heeft de ruimte van het niet weten nodig
Een hoogleraar die ik recent begeleidde, vertelde hoe hij voor het eerst in jaren weer een inhoudelijke training volgde. Niet omdat het moest, maar omdat het onderwerp hem persoonlijk raakte. “Ik voelde me weer leerling,” zei hij, “en merkte hoeveel ik had afgeleerd om vragen te stellen. Alsof ik als lector vooral moest weten, en niet meer mocht zoeken.”
Zijn ervaring raakte een snaar. Want juist in posities van gezag raakt het relationele leren onder druk. We omringen ons met expertise en met mensen die ons bevestigen. Maar hoe vaak stappen we nog echt in een ruimte waar we kunnen zeggen: ‘ik weet het niet, echt niet, vertel?’
In de ontmoeting tussen mensen die elkaar echt willen horen, ontstaat een veld van wederkerigheid. Niet in de vorm van ‘ik leer jou iets’ of ‘jij leert mij iets’, maar als uitnodiging om samen geraakt te worden. Daar ontstaat wijsheid die geen model behoeft en geen handleiding kent.
Hoe doe jij dat?
Ik was geraakt door de oprechte en onbevangen nieuwsgierigheid die de hoogleraar bij zichzelf had herontdekt. Hoe doe ik dat zelf eigenlijk, dacht ik, in mijn dans tussen meester en leerling? Wat maakt dat ik blijf leren, ook op de stoel van leraar? Welke ontmoetingen voedden mij werkelijk, en wat nodigde mij daarin uit om niet alleen mijn kennis, maar ook mijn niet-weten in te brengen? En hoe doe jij dat? Wat kunnen wij daarin van elkaar leren?
Geschreven door Koen de Snoo
