Vertrouwen het onzichtbare kapitaal
**In crisistijd blijkt vertrouwen het echte kapitaal en vraagt leiderschap om kalmte en consistentie""
Aan de hand van de redding van Credit Suisse door UBS wordt zichtbaar hoe paniek zich psychodynamisch verspreidt en hoe vertrouwen als collectief weefsel systemisch hersteld kan worden. Het stuk nodigt leiders uit om minder te beheersen en meer bedding te creëren voor rust en herstel.
Vertrouwen: het onzichtbare kapitaal
Wanneer een financiële crisis zich aandient, komen de meeste leiders meteen in actie. In het geval van de redding van Credit Suisse door UBS werd de publieke focus onmiddellijk verlegd naar de vraag wie de touwtjes in handen had, wie de controle had over de situatie. Maar paradoxaal genoeg is het juist de afwezigheid van controle die de grootste uitdaging vormt. Want wat gebeurt er als de ware kracht van leiderschap niet ligt in het kunnen beheersen van een crisis, maar in het vermogen om vertrouwen leidend te laten zijn in het dempen van de chaos?
In tijden van financiële paniek, zoals we zagen bij de bankencrisis, wordt vaak over het hoofd gezien dat het echte kapitaal van een organisatie – en van de economie als geheel – niet op de balans staat. Vertrouwen is geen cijfer dat je kunt afleiden uit spreadsheets, maar een collectief weefsel dat de samenleving en de markten samenbindt. Wanneer dat vertrouwen onder druk komt te staan, komt het echte leiderschap niet uit de mogelijkheid om snel in te grijpen, maar uit de capaciteit om rust te brengen in de storm.
Het 'Paniek-mechanisme'
Wanneer paniek zich verspreidt, zoals tijdens de crisis bij Credit Suisse, is het meer dan slechts een emotionele reactie. Het is een psychodynamisch fenomeen waarbij angst zich als een virus verspreidt en anderen besmet. Paniek ontstaat niet alleen uit de angst om verliezen te lijden, maar uit de diepgewortelde vrees dat het collectieve weefsel van vertrouwen in de markt kan instorten. Het gevoel van onzekerheid over de toekomst, de angst voor besmetting en de onzekerheid over wie nog te vertrouwen is, drijven de reacties van mensen naar oncontroleerbare hoogtes.
In de financiële wereld, waar cijfers vaak de enige taal zijn die wordt gesproken, blijkt het psychologische aspect van vertrouwen een cruciale rol te spelen. Wanneer de basis van vertrouwen begint te wankelen, is het moeilijk om een duidelijke weg naar herstel te vinden, want de angst om in de afgrond te vallen overschaduwt vaak de rationele besluitvorming. Het is dan aan de leiders om ruimte te creëren waarin de collectieve paniek niet meer de overhand krijgt, maar waarin vertrouwen opnieuw kan worden opgebouwd.
Leiderschap vraagt in zulke tijden niet om het vasthouden aan controle, maar om het vermogen om vertrouwen te herstellen door kalmte en consistentie. Wat werkelijk essentieel is, is het vermogen om een stabiliserende kracht te zijn, niet door onmiddellijk te reageren op de onrust, maar door het terugbrengen van een gevoel van veiligheid in een chaotische omgeving.
Leiderschap in de storm
Stel je voor dat je als CEO van een groot bedrijf midden in een crisis staat. Er is onzekerheid over de toekomst, je medewerkers voelen de druk en de publieke opinie is onduidelijk. Hoe reageer je? In plaats van onmiddellijk in actie te komen en de controle te proberen terug te nemen, kan een effectievere benadering zijn om te focussen op het herstellen van vertrouwen. Dit gebeurt niet door het aanbieden van snelle oplossingen of door over te communiceren over de technische details, maar door het creëren van een ruimte waarin mensen zich gehoord en begrepen voelen.
Een voorbeeld hiervan is een leider die tijdens een crisis een moment van stilte creëert om het collectieve gevoel van onzekerheid te erkennen. In plaats van het rationele gesprek over de crisis te domineren, geeft deze leider ruimte voor de emotionele ervaring van de medewerkers. Door simpelweg aanwezig te zijn en het vertrouwen te tonen dat de organisatie gezamenlijk deze storm kan doorstaan, wordt er een fundament gelegd waarop herstel kan plaatsvinden. Vertrouwen is dan niet iets dat je kunt afdwingen, maar iets dat je zorgvuldig moet koesteren door consistentie en empathie te tonen.
Dit vereist van de leider een diepgaande waardering voor het psychologische aspect van vertrouwen. Het is gemakkelijk om in tijden van crisis snel te handelen en te focussen op de operationele kant van het probleem. Maar het werkelijke herstel komt wanneer er aandacht wordt besteed aan het emotionele welzijn van de betrokkenen en wanneer de leider actief bijdraagt aan het weven van dat onzichtbare net van vertrouwen dat zo belangrijk is voor het succes op lange termijn.
Hashtak-Hoedan?
Wat vraagt deze tijd van jou – niet als CEO, maar als mens in jouw rol? Kun jij in de storm van onzekerheid een gevoel van rust brengen, zonder je vast te klampen aan controle? Wanneer vertrouwen het werkelijke kapitaal is, wat kun jij doen om dit kapitaal zorgvuldig te beheren, niet door het direct te herstellen, maar door het op te bouwen in de manier waarop jij reageert op de onzekerheid om je heen?
In een wereld die vaak gericht is op cijfers en meetbare resultaten, is het belangrijk om te herinneren dat het vermogen om vertrouwen te herstellen niet altijd in een rapport wordt weerspiegeld. Het vraagt om geduld, empathie en een systemische benadering die voorbij gaat aan onmiddellijke resultaten. Leiderschap is dan niet de zoektocht naar controle, maar het vermogen om rust te brengen in de storm, zodat vertrouwen kan herstellen en de organisatie sterker uit de crisis komt.
Geschreven door Koen de Snoo
